Bankalar bireysel tüketicilere olduğu gibi kurumsal müşterilerine de hizmet vermektedir ve günümüzde hizmet veren firmaların çoğu bankaların kendisine sağladığı kredi ve kredili mevduat ürünlerinden sıkça yararlanmaktadır. Aslı itibariyle bankacılık sisteminin ortaya çıkmasına da kurumlara sermaye kiralama fikri sebep olmuştur, bilindiği gibi bankacılık sisteminin ilk hayata geçtiği yılarda yalnızca yatırım yapmak isteyen kurumlara finansman sağlanıyor ve yapılan yatırımlardan doğan getiriden komisyon alınıyordu. Gün geçtikçe gelişen bankacılık sistemi, oldukça ilkel olan bu uygulamaları geride bıraktı ve günümüzde diğer kurumların ihtiyaçlarına yanıt verebilmek için onlarca farklı türde ticari kredi ürünü oluşturdu.
Ticari krediler de tıpkı bireysel krediler gibidir, ancak uygulama ve başvuru prosedürleri bakımından oldukça farklıdır. Bu nedenle ticari kredi çekmeyi düşünen girişimcilerin ticari kredi nedir, ticari kredi veren bankalar, ticari kredi faiz oranları, ticari kredi türleri ve türevi konularda bilgilenmesi oldukça yararlı olacaktır.
Ticari Kredi Nedir?
Ticari kredileri en basit haliyle ticari hayatta var olan kurumlara sağlanan finansmanlar olarak tanımlamak yanlış olmayacaktır, ancak detaya inildiğinde ticari kredilerin yalnızca finansman olmadığı bazılarının kurumların kazançlarına endeksli şekilde dahi belirlenebildiği görülecektir. Bilindiği gibi bankalar ticari kredilere bireysel kredilere olduğundan daha çok önem vermektedir zira ticari krediler bireysel kredilere nazaran hem daha yüksek miktarlı hem de çok daha süreklilik arz eden bir üründür. Bu nedenle bankaların ticari kredi sağlamadan önce finansmanın sağlanacağı kurum ve finansmanı kullanacak kurumun yönetici kadrosu hakkında ciddi bir finansal risk analizi yapması söz konusudur ki bu da aşağıda ticari kredi şartları olarak farklı bir başlık altında detaylıca işlenecektir.
Daha teknik ve profesyonel bir şekilde ticari krediyi tanımlamak gerekirse; ticari krediler bankalar tarafından sağlanan nakit, teminat bazlı, kontragantiler, kefalet, aval vb. nakit olmayan krediler ve buna ek olarak niteliği haiz taahhütler, satın alınan tahviller ve türevi sermaye araçlarının tümünü ifade etmektedir.
Ticari Kredi Türleri Nelerdir?
Ticari kredileri farklı birkaç şekilde sınıflandırmak mümkündür, ancak en basit haliyle sınıflandırmak gerekirse finanmanın kullanılış biçimine göre ayrıştırma yapmak gerekir. Bu kapsamda tanımlarına göre sağlanan ticari kredileri spot krediler, BCH (Rotatif) krediler, açık kredi, teminatlı kredi ve gayrinakdi kredi olarak ayırmak yeterli olacaktır.
Spot Kredi Nedir?
Spot kredi, bankayla belirli bir faiz oranı ve vergi ödemesi konusunda mütabık kalınmasından sonra kredi kullanım döneminin sonunda tüm tutarın ana para ile birlikte ödenmesi itibariyle yararlanılabilecek bir kredi türüdür. Bu kredi türünden yararlanan işletmelerin vade içerisinde faiz ya da benzeri diğer yükümlülüklerde bir değişiklik yaşama ihtimali yoktur, her şey önceden imzalanan anlaşmaya uygun şekilde ilerler.
BCH (Rotatif) Kredi Nedir?
Bu kredi türünden yararlanmak isteyen işletmeler öncesinde banka ile belirli bir kredi limiti için anlaşmaya varır ve daha sonra kullanmak üzere tüm işlemleri tamamlar. İşletme finansman ihtiyacı duyduğunda çok kısa bir süre içerisinde rotatif kredisini kullanabilir ve ilk kullandığı günden itibaren kredisine faiz işlemeye başlar ta ki ana para ve faiz ödemesi tamamlayıncaya kadar. Kredinin kullanımda olmadığı dönemlerde ödeme yapılması gerekmez ve yalnızca kullanıldığı gün sayısı kadar faiz ödemesi yapılır. Rotatif kredilerde faiz oranı o günkü piyasa koşullarına göre şekillenir ve daha önceden bu konuda mütabık kalınamaz.
Açık Kredi Nedir?
Açık kredi bankanın yalnızca çok güvendiği ve finansal bilançosu çok iyi durumdaki müşterilerine sağladığı finansmandır. Bu krediyi kullanan işletmecilerin herhangi bir teminat vermesi ya da kefil göstermesi gerekmez, yalnızca imza atarak bankadan limiti dahilinde istediği kadar kredi çekebilir. Bu kredinin tek olumsuz yanı krediden doğan yükümlülüklerin yerine getirilememesi halinde bireysel bazda tüm mal varlığı ile borçtan sorumlu tutulmaktır.
Teminatlı Ticari Kredi Nedir?
Bankalara çeşitli teminatlar gösterilmesi itibariyle finansmanın sağlanmasından doğacak risk azaltılabilir ve bu durumda kredi için talep edilen faiz oranı da düşer. Çoğu işletme fark etmese de teminatlı ticari kredi kullanmaktadır ve günümüz dünyası ve hukuk sistemine en mükemmel uyumu sağlayan kredi türüdür. Bu kredi türünden yararlanacak işletmeler çek ve senet karşılığı, nakit, emtia karşığı, taşınmaz rehni karşılığı, makine parkı karşılığı vb. limiti dahilinde kredi çeker ve gösterdiği teminat borcu için bir garantör rolü üstlenir.
Gayrinakdi Krediler
Gayrinakdi kredileri bir finansman olarak düşünmek mantığa ters düşebilir, ancak bir bankacılık ürününün ticari kredi olabilmesi için nakit çıkışı yapılması gibi bir zorunluluk yoktur. Gayrinakdi krediler genellikle bankanın işletmenin girişeceği bir iş ya da mal alımı için garantör rolü üstlenmesi anlamına gelmektedir (katılım bankacılığı hariç) ve kazancını da yapılacak ticaretten komisyon alarak tahsis eder. Bu garantör rolü, işletmenin borçlarını ödeyememesi halinde finansmana dönüşür ve alacaklıya banka tarafından borç ödenir, işletme bu borcu tıpkı kredi çekmiş gibi temerrüt faizi işlenmiş biçimde bankaya geri ödemek durumunda kalır.
En sık kullanılan gayrinakdi krediler teminat mektubu, akreditif ve aval kabul kredileridir.
Yukarıda parantez içerisinde katılım bankacılığı hariç ibaresi yer almıştı, bunun sebebi katılım bankacılığı prensipleri gereği hiç kimseye nakit sermaye paylaşımı yapılamamasıdır. Dolayısıyla katılım bankacılığı faaliyetleri yürüten bir bankanın tüm kredileri gayrinakdi kredi statüsünde olacaktır, ancak burada garantörlük durumu söz konusu değildir.
Ticari Kredi Şartları
Ticari kredi çekecek işletmelerin sağlaması gereken bazı şartlar ve kredi türüne göre yerine getirmesi gereken bazı yükümlülükler bulunur. Bu yükümlülükler kullanılacak kredi türüne göre değişse de genel itibariyle ticari kredi kullanacak işletmelerin en az 1 veya 2 yıldır faaliyette olması, vergi levhası bulundurması, ticaret odası kaydının olması, kredi notunun oluşması ve kara listede bulunulmaması gibi koşulları yerine getirmesi gerekir..
Ticari Kredi Başvurusu
Ticari kredi başvurusu yapacak bir işletme, bireysel tüketicilerin yaptığı gibi online, sms veya mobil şube aracılığıyla finansman tahsis edemez. Dikkat edilecek olursa yalnızca tahsis edilemeyeceğinden söz edildi zira bankalar bu kanallar aracılığıyla da kredi başvurusu yapılabilmesine imkan vermeye başlamıştır. Dolayısıyla işletmecilerin öncelikle hangi ticari kredi türünden yararlanacağına büyük bir dikkatle karar vermesi zira yanlış türde çekilen bir kredi, ödeme dönemlerinin iş hacminin az olduğu dönemlere gelmesi vb. gibi durumlar işletmenin kara listeye girmesine, mal varlığına haciz gelmesine neden olabilir.
Hangi kredi türünden yararlanılacağına karar verildikten sonra tavsiye işletmecilerin internet, mobil vb. kanallardan hiç başvuru iletmeden doğrudan banka şubelerini ziyaret etmesi yönünde olacaktır. Zira ticari krediler pazarlığa açık, faiz vb. ödemelerde indirim yapılmasının mümkün olduğu ürünlerdir.
Bu nedenle ticari kredi başvurusu bankanın bu yönde uygulaması varsa internet, mobil şube ya da SMS ile yapılabilmektedir, ancak tavsiye her zaman için olabildiğince çok banka şubesi ziyaretinde bulunulması ve başvurunun da yine şubeden yapılması yönündedir.
Ticari Kredi Hesaplama
Yukarıda ticari kredilerin pazarlığa açık, faiz oranı başta olmak üzere birçok konuda bankayla mütabık kalınabilmesi için tartışılabilen bir kredi türü olduğundan söz edilmişti. Dolayısıyla buna uygun olarak bankalar da ticari kredileri için yapacağı faiz teklifini duyurmaz. Nadiren düzenlenen kredi kampanyalarından kamu haberdar edilmektedir fakat genel olarak faiz oranının belirlenmesinde gösterilen teminatlar, kredi sağlanacak işletmenin büyüklüğü, işletmenin ne kadar kar ettiği, işletmenin kredi notu vb. çok sayıda faktör rol oynayacağından dolayı bu duyurudaki faiz oranı dahi tartışmaya açıktır.
Ticari Kredi Oranları
Ticari kredi kullanacak işletmeci, ne kadar az risk teşkil ediyorsa o kadar düşük faiz oranından yararlanabilir, sabit bir faiz oranı yoktur. Genel hatlarıyla ticari kredide faiz düşürmenin basit mantığı budur ve bankalarla görüşmeye gidecek işletmecilerin de işletmesine sağlanacak kredinin geri ödenmesinin nasıl risksiz gösterilebileceği üzerine düşünmesi gerekir.
Ticari Kredi Dosya Masrafı
Yargıtay’ın İzmir’deki bir dava için verdiği emsal karar itibariyle ticari kullanan işletmecilerin ödediği ticari kredi dosya masrafını geri alma imkanı bulunmaktadır. Bu kapsamda işletmeci ilk etapta kullanacağı kredi için dosya masrafı ödemek istemediğini belirtebilir, ancak banka ödenmesi gerektiği yönünde bir tutum sergilerse hukuki yollara başvurmak mümkün.
Yargıtay kararı ticari kredilerdeki komisyon, ipotek fekki, kredi erken kapama cezası, dosya masrafı, finansman tahsis ücreti vb. gereksiz ödemelerin hukuk dışı olduğunu, sözleşmede yer alsa dahi bunların sözleşmede yazılmamış gibi varsayılacağını onadı. Dolayısıyla işletmecilerin de kullanacağı ticari krediler için bu masrafları ödememesi, ödemesi halinde de hukuki yollara başvurarak faiziyle birlikte geri alması gerekmekte.
Ticari Kredi Veren Bankalar
Yazının en başında da bahsedildiği gibi ticari krediler bankaların en çok değer verdiği ve en yüksek karı elde ettiği kredi türleridir. Dolayısıyla tüm bankalardan ticari kredi çekilebilir, ancak bu bankalar arasında bazıları en uygun ticari krediyi işletmecilere sağlamaktadır. Bu bankalar Ziraat Bankası, Akbank, Vakıfbank, QNB Finansbank, Garanti, Halkbank, Vakıfbank, Fiba Banka, Denizbank ve Kuveyt Türk Katılım Bankası’dır.
Ticari Kredi Borcu Ödenmezse Ne Olur
Ticari krediler her ne kadar bireysel kredilerden farklı olsa da ödenmemesi durumunda maruz kalınacak süreç ve cezai yaptırımlar bazı benzerlikler taşımaktadır. Ödemelerin aksatılması halinde öncelikle işletmenin kredi notu düşecektir, bundan sonra ödemelerin halen yapılmamış olması halinde 2 ay içerisinde işletme hakkında icra takibi başlatılacak ve borcun 3’üncü ay içerisinde de ödenmemiş olması halinde işletme kara listeye alınacak daha sonra da mal varlıklarına haciz işlemi uygulanacaktır. Dolayısıyla ödenmeyen ticari kredi borcu nedeniyle aktif malların değerinin çok daha altında banka taraıfndan haczedilmesi mümkündür bu nedenle işletmelerin kredi kullanımı, çek, senet vb. konularda rasyonel davranması gerekir.